Ana Sayfa / SAVAŞIN BİLİMSEL ETÜDÜ / Uzun Döngüler Yaklaşımı

Uzun Döngüler Yaklaşımı

Uzun Döngüler Yaklaşımı:

George Modelski ve Savaş Kuramları

Giriş

Savaş kuramları incelenirken,  insanların karşısına çıkan en yıkıcı savaşların genel anlamıyla küresel savaşlar olduğu görülmektedir. Bu küresel savaşlar klasik anlamda 20. Yüzyılda yaşanan I. ve II. Dünya savaşları olarak nitelendirilirler. Bu savaşların yapmış olduğu tahribat savaşın korkunçluğunu gözler önüne sermektedir. Sistem teorileri içerisinde yer alan George Modelski’nin Uzun Döngüler Teorisi ise dünya sistemi içerisinde başat güç döngülerini incelediği çalışmasında küresel savaşların 20. Yüzyılda yaşanan bu iki savaşla sınırlı olmadığını belirterek keşifler çağıyla birlikte son 500 yılda tüm döngülerde başat gücü ortaya çıkaranın bir küresel savaş olduğunu belirtmiştir. Her ne kadar boyutları I. ve II. Dünya savaşıyla kıyaslanmasa bile bu savaşlar etki açısından yaşanılan çağlarda belirgin olmuştur. Bu çalışma Modelski’nin Uzun Döngüler teorisinde savaşların yerini inceleyerek, son başat güç olan ABD’nin buraya ulaşırken geçirmiş olduğu savaş süreçlerini ve Modelski’nin teorisi kapsamında incelemeyi amaçlamaktadır.

 

Modelski Uzun Döngüler Teorisi ve Küresel Savaşlar

Uzun Döngü yaklaşımı savaş üzerine üç ayrı katkıda bulunmuştur. Bunlardan ilki temel analiz birimi olarak, büyük savaşlar üzerine yoğunlaşmasıdır.  Ampirik referanslara dayanılarak, modern dünya sistemi 1494 yılında başlatır ve son olarak bir insan ırkını yok edebilecek bir sonraki küresel savaşı engellemek için çabalar.

Bu noktada sorulması gereken sorular şunlardır, Uzun döngüler nelerdir ve küresel savaşlar onlarla nasıl ilişki içerisindedirler. Uzun döngü yaklaşımının diğer teorilerle büyük savaş sorunundan karşılaştırılması nasıldır?,  Şimdiye kadar küresel savaşlardan ne öğrenilmiştir?

Uzun döngüler sistemi, 1920’lerin ünlü Sovyet ekonomist,  Nikolai D. Kondratieff’in ekonomik refahtaki uzun zamanlı değişikliklerden almıştır. Kondratieff Ekonomik Gelişmenin Uzun Dalgaları teorisini yayınlayarak uzun ekonomik döngüleri dört aşamaya ayırmaktadır. Bunlar, refah, düşüş, panik ve toparlanma. Benzer şekilde Modelski’nin Uzun Döngüler teorisi’de ifade olarak Kondratieff dalgalarına benzemektedir. Kondratieff’e göre şimdiye kadar üç ekonomik dalga gerçekleşmiştir, 1780 yılından bugüne kadar ve elli yıllık aralıklarla devam etmiştir. Buna karşın George Modelski, dünya liderliği üzerine yeni döngüler sunmuştur. Modelski’ye göre Dünya’nın lider ülkesinin yükselişi ve düşüşü dört aşamaya ayrılır. Buna göre, ilk olarak küresel bir savaş çıkar ve Dünya gücü aşaması başlar ardından dünya gücünün meşruluğunun yitimi ve son olarak gücünü dağıtılması izlemektedir. Modelski’nin uzun döngüler teorisi, uluslar arası politikada keşifler çağının başına dayanmaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde Modelski’nin teorisine göre Uzun Döngüler Teorisi şu savları da içermektedir. İlk olarak dünya politikası liderlik istemektedir, Dünya liderliği küresel savaş sonucu ortaya çıkar. Bu gücü zorlayıcılar başarısızlığa uğradığı zaman küresel lider kendi partneri ya da müttefiki tarafından yer değiştirir. Bir sonraki aşama dünya liderliği deniz kuvveti gerektirmektedir. Uluslararası politikanın evrimi döngüsel modele dayanmaktadır ve uluslararası sistemin lider güçlerinin varlığı 100 ya da 120 yıl uzunlukta olmaktadır.

Modelski’nin “Uzun Döngüler” yaklaşımı, öncelikli amaç olarak savaşı açıklamamıştır. Asıl amacı küresel liderlik ve ticaret gibi bölgeler arası etkileşimin ortaya çıkışı üzerinedir. Buna karşın, küresel savaş, önemli bir yer tutar bu teoride çünkü son 500 yılda yeni liderliğin sağlamlaştırma mekanizması olarak değerlendirilmektedir. Biyologların, doğal seleksiyonu gibi türlerin kökeni ve evrimin dinamikleri gibi, uzun döngüler teorisi de küresel savaşları uluslararası sistemde sosyal seleksiyonun bir fonksiyonu olarak değerlendirir. Bu noktada Modelski, uluslararası sistemin dönüşümü için birinci yolun bu küresel savaşlar olduğunu belirtir ve tüm küresel liderleri modern dünya sisteminin bu savaşlardan ortaya çıktığını öne sürmüştür.

Küresel Politikanın Uzun döngülerinin dönemsel tablosu

Aşamalar – Dönemler
Döngü Küresel Problemler İttifaklar Küresel Savaş Dünya Gücü ve Rakibi
1 1430, keşifler 1460, Burgond bağlantısı 1494, İtalya Savaşları ve Hint Okyanusu 1516, Portekiz, İspanya
2 1540, bütünleşme 1560, Calvinist enternasyonal 1580, Hollanda-İspanya savaşları 1609, Hollanda, Fransa
3 1640, politik dünya 1660 İngiliz Hollanda ittifakı 1688 Büyük ittifak savaşları 1714, Britanya I, Fransa
4 1740, Sanayi Devrimi 1763 1792, Fransız Devrimi ve Napolyon Savaşları 1815, Britanya II, Almanya
5 1850, Bilgi Devrimi 1873, İngiltere Amerika özel ilişkiler 1914, I.Dünya Savaşı, ve II.Dünya Savaşı 1945, ABD Sovyetler Birliği
Her Yüz Yılda Bir Başatgüç
1494-1580 yılları arası Portekiz
1580-1688 yılları arası Hollanda
1688-1792 yılları arası Büyük Britanya
1792-1914 yılları arası Büyük Britanya
1914- ABD’nin 20. Yüzyıl boyunca süren Başat gücü statüsü

Bu noktada Modelski, Küresel savaşları diğer savaşlardan şu şu şekilde ayırmaktadır. Öncelikle küresel çatışmaların öldürücü haline gelirler, Sistem düzeyinde farklı olarak küresel sistem içerisinde yer alırlar ve küresel politik sistemde makro karar aşamasında davranış belirlerler. Küresel savaşlar küresel çatışmaların aslında en öne çıkan formlarıdır,  Öncelikle bunun nedeni, genellikle ölü sayısı ölçümüyle ilgili olmaktadır.

Uzun Döngüler Teorisinde liderlik içerisinde öne çıkan nokta, “deniz gücü” olmanın önemidir. Deniz gücü küresel savaşta en azından dört fonksiyonu bulunmaktadır. Bunlardan ilki, Denizlerin Kontrolüdür. I. Dünya Savaşı’nda, İngiliz deniz kuvvetleri Alman filosunu Kuzey Denizinde sıkıştırmıştır. II. Dünya Savaşında ise Amerikan donanması, Japon deniz gücüne ölümcül vuruşlar yapmıştır. Deniz gücü olmak doğal üslerin düşmanın doğal üslerinden direk saldırıya uğramasını engellemektedir. Napolyon Savaşları sırasında Trafalgar savaşı Fransa’yı Britanya’yı direk istila etme planını terk etmeye zorlamıştır. Yine benzer bir şekilde, Amerikan ve Britanya deniz kuvvetleri Nazi Almanya’sının direk Britanya’yı işgal etmesine engel olmuştur. Buna karşın kendilerinin deniz gücü sayesinde Normandiya kıyılarına amfibik harekât yapmayı başarmışlardır. Deniz gücünün bir diğer özelliği ise Deniz gücünün ticareti ve taşımacılığı devamını sağlayıp düşman rotalarını sonlandırmasıdır. Aynı zamanda Deniz gücü müttefik merkezleri arasında etkili bağlantı kurulmasına yol açar. Örneğin, II. Dünya Savaşında Amerikan ve Britanya Deniz gücü kuzey Atlantik üzerinden ikmal hattı oluşturmuşlar aynı zamanda Rusya’nın Murmansk limanına da bu hattı uzatabilmişlerdir. Ama buna karşılık, Almanya ve Japonya arasındaki bağlantı Amerikan ve Britanya deniz güçleri sebebiyle kurulamamıştır. Küresel savaş sonrasında da dünya lideri olacak olan ülke uluslararası politik düzende deniz gücünü korumaya devam edecektir ve sistemin zorlayıcı ülkesinin denizleri kontrol etme imkânını yoksun bırakmaya çalışacaktır.

Tüm bu sebepler dolayısıyla, Deniz kuvvetlerini geliştirmek kara gücü olmaktansa deniz gücü olmak açısından önemlidir. Çünkü dünyanın dörtte üçü denizlerle kaplıdır. Bölgesel sistem açısından kara yeterli olabilmektedir fakat uluslar arası sistem düzeyinde, deniz vazgeçilmez olmaktadır. Bu noktaya dayanarak Modelski deniz gücünün küresel savaşta kesin rol oynadığını belirtmektedir. Dünya liderliği de buna paralel bir şekilde Deniz gücünün değişimiyle gerçekleşmektedir.

Küresel savaşların gerçekleşme tarihleri olarak son beş yüzyıllık süre içerisinde belirttikleri şunlardır. 1494-1516 yılları arasında, Portekiz’in, İngiltere’nin, (Fransa) Burgonya’nın ve İspanya’nın kazanan koalisyonu oluşturduğu ve zorlayıcının Fransa olduğu İtalya savaşları, İlk küresel savaş olarak nitelendirilmektedir. İkinci küresel savaş ise, Hollanda, İngiltere ve Fransa’nın koalisyon oluşturup İspanya’yı zorladığı 1588-1608 yılları arasında gerçekleşen Hollanda bağımsızlık savaşıdır. Üçüncü küresel savaş, İngiltere ve Hollanda’nın müttefik olarak yer aldığı 1688-1713 yılları arasında yer alan ve zorlayıcının Fransa olduğu İspanya veraset savaşları olmuştur. Bir sonraki savaşta ise yine zorlayan Fransa olmuş ve 1792-1815 yılları arasında Napolyon Savaşları neticesine Britanya ve Rusya tarafından oluşturulan koalisyon tarafından yenilmiştir. Son olarak ise 1914-1945 yılları arasında gerçekleşen Almanya’nın zorlayıcı ülke olduğu ve Britanya ve ABD tarafından yenildiği ve ABD’nin başat güç olmasıyla zorlanan I. ve II. Dünya savaşlarıdır.

Sonuç

George Modelski’nin uzun döngüler teorisi başat güçlerin ortaya çıkmasında, küresel savaşların önemli bir rol oynadığını belirten ve başat güç döngüleri üzerine geliştirilmiş teorilerdir. Benzer sistem teorileri ve hegemonik teoriler gibi periyodik bir süre içerisinde dünya liderliğinin dönüşümünü ele almıştır. Modelski’nin son başat güç olarak belirttiği ülkeyse ABD olmuştur. Bu ülkenin kuruluş gelişim ve başat güç olma süreçleri dramatik üç savaşla belirginleşmiştir. Öncelikle yaşadığı iç savaş, ekonomik birliğinin sağlayıp ülke içerisinde bütünleşmesini tamamladığının işaretidir. Bu aşamadan sonra İspanya ile yaşadığı savaşlar ve Pasifik’e yayılması bölgesel bir güç haline geldiğini kanıtlamıştır. Bu dönemde Modelski’nin başat güç olmak için gerek gördüğü Deniz gücü olma yolunda büyük adımlar atmış ve ABD dönemin en önde gelen donanmasına sahip olmayı başarmıştır. I. Dünya savaşı, ABD’nin küresel bir savaş sonucunda dünyanın başat gücü olduğunu göstermiştir. Ancak ABD bu kaçınılmaz gerçeği yirmi yıllık süre için red etmiş ve ilk savaşın zorlayıcısı Almanya’nın bir kez daha sistem düzeyinde bir zorlamaya girişmesiyle II. Dünya Savaşı sonrasında başat güç haline gelişini kesinleştirmiştir. Amerikan yüzyılı olarak anılan 20. Yüzyıl bu ülkenin başat güç olarak varlığını sürdürdüğü, 21. Yüzyıla girerken ise karşısında rakip olarak yeni bir zorlayıcıyı bulduğu görülmektedir. Çin’in yapmış olduğu bu zorlama hem ekonomik hem siyasi anlamda artarak kendini hissettirmektedir. Modelski’nin teorisine göre uzun döngüler 100-120 yıllık periyodlar şeklinde gerçekleşmektedir. Bu teoriye göre ABD başat gücünün bir zorlamayla karşılaşması olasıdır. Nitekim Modelski’nin teorisinde önemli bir yer tutan Deniz gücünün önemi bugün ABD ve Çin için önemli bir tartışma konusudur. Zira bilindiği üzere Çin pasifikteki deniz gücünü sürekli artırma arzusundayken ABD bu zorlamayı engelleme girişimi içerisindedir. Modelski, yeni bir küresel savaşın insan ırkı üzerinde yaratacağı tahribatı özellikle çalışmalarında vurgulayarak buna engel olunması gerektiğini belirtmektedir. Ancak vurgulamak gerekir ki, karşılaşılan zorlamalarda ve ortaya çıkan bir küresel savaş durumlarında başatgücün değişme olasılığı olmama ihtimali de söz konusudur. Nitekim Modelski’nin liderlik döngülerine bakıldığında Britanya’nın iki döngüde başat güç olduğu görülmektedir. Benzer bir olasılık ABD için de olma ihtimali söz konusudur.

Yener KUTSAL

KAYNAKÇA

ALTAN,  Mehmet, Uluslararası Ekonomi Politik, Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2012,

GALLAGHER, Garry W.,  American Civil War, The war in the east 1861-1863, Oxford: Osprey Publishing, 2001, s.12.

GRENVILLE, ,J.A.S. A History of the World, Abingdon: Routledge, 2005.

HABSBAWM, Eric, The Age of Extremes, The Short Twentieth Century,1914-1991, London: Abacus, 1994.

HALLIDAY,  Fred, Yeni Soğuk Savaş, İstanbul: Belge Yayınları, 1983.

HORNER, David, The Second World War (Pacific), Oxford: Osprey Publishing, 2002.

JIAN-SHU, Cui , “Cyclical Logic in the Transition of Hegemony:  Modelski’s Long Cycle Theory in International Relations and its Weakness”, Journal of World Economics and Politics, No.12, 2007.

KİSSİNGER, Henri, Diplomasi,  İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.

LAFABER, Walter, The American Search for Opportunity, 1865-1913. New York: Cambridge University Press,1993.,s.7-9.

MODELSKİ, George, THOMPSON,William R., “Long Cycles and Global War”, ed. Handbook of War Studies, ed. Midlarsky, Boston: Unwin Hyman, 1989.

MODELSKİ, George,  “Küresel Politikanın Uzun Döngüsü ve UlusDevlet”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 2, Sayı 7 (Güz 2005), s. 3-30.

PAPP, Daniel S., LOCH K. Johnson, ENDİCOTT John E., American Foreign Policy: History, Politics, and Policy, New York: Pearson Longman, 2005.

PERKINS, Bradford, The Creation of Republic Empire, 1776-1865, New York:  Cambridge University Press, 1993.

SANDER, Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, Ankara: İmge Yayınevi, 2005.

WİEST, Andrew, Vietnam War, 1956-1975, Oxford: Osprey Publishing, 2002.

Check Also

Beklenti Teorisi

Uluslararası Çatışmalarda Beklenti Teorisi Ve Libya Müdahalesi Giriş Yazar, “Handbook Of The War/Savaşın El Kitabı …

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Powered by themekiller.com